TARİHİ

Kıbrıscık’a ait ilk bulgular MS 100 yılına kadar uzanmaktadır. W. M. Ramsey’e ve tarihçi Plinius’un yol haritasına göre, ilçe İlk Çağ’da Siberis denen ırmağı (şimdiki adı Aladağ Çayı) oluşturan kollardan Uludere’nin kenarında yer almaktadır. Siberis adının bir diğer söyleniş biçimi Kyberis’tir. Kuwa ya da Suwa ön takısı (Hitit) dilinde ‘İyi, güzel, kutlu, kutsal’ anlamına gelir. Siberis (Kyberis) kelime olarak, ‘Kutsal gür su’ demektir. Buradan yola çıkarak Kıbrıscık adının da Kyberis’den geldiğini söylemek mümkündür. Yeniden oluşturulan teşkilatlanma ile Bolu Voyvodalığı kaldırılıp, yerine daha geçerli ve disiplinli bir yönetim olan Mutasarrıflık kurulur. Bu sırada Bolu’nun 19 Voyvodalığı vardır ve bunlardan birisi de Kıbrısçık Voyvodalığı’dır. Bugün birçok köyde ‘Ayanlar’ adı ile anılan sülaleler vardır ki o zamanın idarecilerinin soylarının devamları olan akrabalarıdır.

1864 – 1908 yılları arasında Kıbrıscık, Kastamonu İli’ne bağlı Bolu Sancağı’nın bir bucağı durumundadır. 1908 yılında II. Meşrutiyet ilan edilince, Bolu müstakil bir Mutasarrıflık oldu. 1334 Bolu Salnamesi’ne göre Kıbrıscık’ın Bolu’ya bağlı bir bucak olduğu görülür. 1 Nisan 1958′de ise Bolu’ya bağlı bir ilçe olmuştur.

COĞRAFİ DURUMU

Kıbrıscık, ülkemizin Batı Karadeniz Bölgesi'nde bulunan Bolu İli'nin güneyinde yer alan bir ilçe­dir. İlçe merkezi Bolu'dan 66 km. uzakta, Köroğlu Dağları'nın gerisinde iki önemli akarsu ile parçalanmış bir plato üzerinde kurulmuştur. İlçe sınırları 40° 18'00" - 40° 31'18" kuzey enlemleriyle 31° 40'45" - 31° 56' 21" doğu boylamları arasında yer almaktadır.

Kıbrıscık, batısında Seben İlçesi, kuzeyinde Bolu İli ve Dörtdivan İlçesi, güney ve güneyinde ise Ankara'nın Beypazarı ilçesi ile komşudur. İlçenin deniz seviyesinden yüksekliği 1090 metredir. Yüzölçümü ise 621 km' dir. Yüksek bir plato olan Kıbrıscık, sağlam bir zemi­ne oturmuştur. Bolu ve Düzce deprem üst merkez­leri altındadır. 1. derece deprem bölgesine giren bu alan Karadeniz sahillerine paralel olarak uza­nan tektonik hattın tesir sahası civarındadır. 4. za­manda başlamış olan ilçenin kuzeyindeki Köroğlu Dağı'nın volkanik faaliyetleri nedeniyle özellikle ilçe merkezi ve kuzey tarafları volkanik kayalarla, siyah ve sert bazaltlardan meydana gelmiştir. Bi­rinci derecede deprem bölgesinde yer alan ilçede, şu ana kadar büyük şiddette olmamasına karşın, zaman zaman hafif şiddette deprem faaliyetlerine rastlanmıştır.

YÜZEY ŞEKİLLERİ

Sıra Dağlar ve Tepeler

Özellikle ilçe merkezinin kuzeyi ve doğusu dağ­lık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Kuzeyde Serke Dağları ve Köroğlu Dağları uzanır.

Birinci sıradağlar ve tepeler: İlçenin kuzey sınırına yakın bir yerde güneybatıdan kuzeydoğu­ya doğru Köroğlu Dağları üzerinde Göktepe'den (1959m.) başlayarak Domuzkaya Tepesi (1887m.), İnekkıran Tepesi (2135 m.), Yellice Tepesi, Sinekkonmaz Tepesi (2206 m.) ve bir takım tepelerle, ilçenin en yüksek noktasını oluşturan (2400 m.) yükseklikteki Köroğlu volkanik dağına ulaşılır. Köroğlu Dağları üzerinde Eğrikar Tepesi (2282 m.)'den sonra güneye doğru devam ede­rek Tepekurulu Tepesi (2174m.), Göynük Tepesi (2088 m.), Pınartepe (1309 m.) ve ilçe merkezine yakın Dikmen Tepesi'ne kadar ulaşır.

İkinci sıra dağlar ve tepeler: Kuzeyde Dörtdi- van sınırlarını oluşturan, kuzeybatıdan güneydo­ğuya doğru uzanan Serke Dağları vardır. Bu dağlar üzerinde Eğrikar Tepesi'nden (2282m.) başla­yarak Erenler Doruğu (1183 m.), Aladağ Tepesi (2098 m.), Sakal Tepe (2055 m.)'ye kadar devam eder. Doğuda Sakal Tepe'den güneye doğru Rüz- garlıkaya Tepesi (1978 m.), Karakuz Tepesi (1441 m.), Alatepe (1248 m.)'ye kadar devam ederek Serke Deresi ile Cuma Deresinin birleştiği yerde son bulur.

Üçüncü sıradağlar ve tepeler : Karakise dağ­ları ve üzerindeki tepelerdir. İlçenin kuzeydoğu­sunda yer alarak Beypazarı İlçesi sınırlarına kadar ulaşır. Bu dağlar üzerindeki yükseklik kuzeydoğu­dan doğuya ve doğudan da güneye doğru alçalır­lar. Dağlar üzerinde; Çatalkaya Tepe (2055 m.), Harmankaya Tepe (2000 m.), Kınık Tepe (1856 m), Dedeninkaşı Tepe (1825 m.), Ağı Tepe (1800 m.), Domuzlu Tepe (1756 m.), Avlukaya Te-pe (1773 m.), Büyükkaya Tepe (1693 m.) tepeleri bulunmaktadır.

İlçenin güney sınırına yakın yerlerde ise çıplak tepelerden oluşan yükseklikler göze çarpar. Bu yüksek tepeler doğudan batıya doğru Dedenin Doruk Tepesi, Çakmak Doruk Tepesi ve Mezar Tepe'dir. İlçenin batısı ise Arközü, Örencik ve Şa- duman deresinin parçaladığı platolardır.

Ovalar ve Yaylalar

İlçe merkezi ve çevresi dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahip olduğundan ovalar yoktur. İlçe merkezinin kuzeyindeki Köroğlu Dağları’nın (2400 m.) etrafında yaylalara rastlanır. Köroğlu Dağı'nın güneybatısında 35 km. uzaklıkta Karaköy Yaylası, aynı mevkide Çökeler Köyü'ne ait Çarıklar Yaylası, Köroğlu Dağları üzerinde 2222 m. yüksek­likteki Katırkaya Tepesi'nin doğusunda Bölücek- kaya Yaylası, Köroğlu Dağı'nın kuzey ve kuzeyba­tısında Yazıca Köyü ve Deveören Köyü Yaylaları bulunmaktadır. Bakacak Tepesi'nin (1700 m.) ku­zeybatısında Karadoğan Yaylası, ilçe merkezi'ne aittir. Yaylaların ortalama yükseltileri 1400-1800 m. arasında değişir.

Karakise Dağlarının eteklerinde ilçeye 27 km. uzaklıkta Köseler Köyü'nün yaylası, Armut Tepe'nin (1650 m.) doğusunda Köseler Köyü'nün ikinci yaylası olarak Sakal Yaylası vardır. İlçenin batısındaki Kılkara Köyü'nün Örencik Deresi kenarında Örencik Yaylası ve Si-nekkonmaz Tepesi'nin doğusunda Elmalı Yaylası mevcuttur. Belen Köyü'nün yaylaları; Göktepe'nin güneyinde Aşurla Deresi'nin yakınında Aşurla Yaylası, İnekkı- ran Tepesi'nin batısında Sinekkonmaz Yaylası, yine bu civarda Karaköy'ün Gökçukur Yaylası bulunur.

Güney ve güneybatıdaki arazi yapısında, çıplak tepelerin gerisinde köylerin yaylaları bulunur. Tı­naz Tepe'nin kuzeybatısında Çadırlar Deresi'nin yakınında Kızıksarıkaya Köyü'nün yaylası, Çürük vadisinde Geriş Köyü'nün yaylası, Kocaçayır Deresi'nin yanında Taşlık Yaylası, Mondukaşı Tepesi'nin (1298 m.) yakınında Alpagut Yaylası (1100 m.), Beypazarı'nın Dibekviran ve Karavan yaylaları ile komşudur.

İlçenin yaylalarında çok çeşitli bitki türlerine rastlanır. Bu bitkiler dağ stepleri olup; kekik, sarı- çiçek, sığırkuyruğu, menekşe, ömürçiçeği, köknar çiçeği, ısırgan, salep otu, geyik otu, dağ çiçeği, fes- likan ve gergekan gibi bitkilerdir. Yaylalara Mayıs ayı sonunda gidilir ve ürünler tarlalarda hasat edildikten sonra, yani Eylül ayı başlarında köye geri dönülür.

Akarsu ve Gölleri

621 km2 genişliğindeki ilçe topraklarında iki önemli akarsu bulunmaktadır. Bunlar Serke dağ­larındaki Serke Deresi ile Karakise dağlarında ise Hızar, Gümbürdek Dere ve Sakal Dere kaynakları ile beslenerek batıda Seben'e ulaşan Uludere'dir. Bu akarsuyun başlangıçtaki adı Cuma deresi, orta bölümünde Bentbaşı ve Kuvatuk derelerini içine alarak Şaduman Deresi adını alır.

İkinci akarsu ise kuzeyde Köroğlu dağlarından doğan ve Çimencik Deresi'ni de içine alan ilçe merkezi ile Bölücekkaya Köyü'nün arasından ge­çen Arközü Deresi'dir. Bu dere daha kısadır. Her ikisi de ilçenin güneybatısında birleşerek Uludere adını alır. Uludere'ye Taşlık Köyü yakınından ge­çen Kavuşuk Deresi, Deveci Köyü'nün batısından geçen Bahadır Deresi gibi dereler de kavuşur. Ulu- dere, Seben sınırını güneybatıya doğru takip ede­rek Sakarya Nehri'ne ulaşır.

Ulu Dere ve Arközü derelerinin rejimleri yıl içerisinde büyük farklılık gösterir. Mart ve Nisan aylarında karların erimesi ve ilkbahar mevsiminde yağmurların yağmasıyla beraber akımları fazladır. Yaz aylarının sonunda ise su miktarları azalır. De­reler sulama işlerinde kullanılır. Şaduman Deresi boyunca çeltik (pirinç) ve Alanhimmetler Köyü yöresinde bağ sulamada yararlanılır. Uludere'de tatlısu balığı yaşamaktadır. İlçenin tek doğal gölü; Kıbrıscık - Beypazarı yolu üzerinde ilçeye 22 km. uzaklıktaki bir he­yelan gölü olan Karagöl'dür. Karakise dağlarının uzantısında Kurban Pınarı Tepesi'nin (1667 m) eteğindeki toprak kaymalarından oluşan heyelan çukurluğuna yerleşmiştir. Bir hektar genişliğinde olup, derinliği 11-12 metreye kadar ulaşmaktadır. Çevresi sazlık ve bataklıktır. Göl kuru derelerden beslenir. Gölde, yaz ve kış aylarında seviye farkı görülür. Suyu tatlıdır. Gölde, alabalık, kadife, gök kuşağı gibi balıklar ve yaban ördeği yaşar. Avcıların çok uğradığı bir yerdir. Çevresinde kavak, söğüt ve iğne yapraklı sarıçam, karaçam gibi ağaçlar vardır. Karagöl, milli parklar kapsamı içerisine alınmış olup konak-lamaya yönelik dağ evleri ile kamp yapmaya elverişli yerleri mevcuttur.

Ayrıca ilçede yakın sulama amaçlı Dikmen Gölü, Kızılcaören Göleti Nadas Göleti, Belen Gö- leti, Bölücekkaya Göleti, Yazıca Göleti, Karaköy Göleti gibi göletler de yapılmıştır.

İKLİMİ

Karadeniz etkilerinden uzaklaştıkça farklı iklim tipleri belirlenmiş bulunmakla beraber İç Anadolu Bölgesi'nin iklimine geçiş iklimi özelliği gösterir. İklimi karasaldır. Daha çok İç Anadolu'nun iklim özelliğini taşır. Fakat ortalama sıcaklıklar, yaz ve kış mevsimleri ile gece ve gündüz arasındaki sıcak­lık farkları yönünden İç Anadolu merkezlerinden farklılık gösterir. Mevsimler arasındaki sıcaklık farkları belirgindir. Yaz günlerinin ortalama sıcak­lığı İç Anadolu Bölgesi'ne göre azdır.

Yılın her mevsiminde yağış görülmesine karşın, yağış çoğunlukla kğş ve ilkbahar mev- simlerindedir. Yaz yağışları çok azdır. Tespit edil­miş yıllık yağış miktarı metrekareye 527,3 mm3, dür. Yağışlar Köroğlu Dağları'nda ve eteklerinde, diğer yerlere nazaran daha fazladır. Kış yağışları kar şeklindedir.

İlçenin ikliminde son yıllarda gözle görülen de­ğişiklikler meydana gelmiştir. Kışlar eski şiddetli özelliğini yitirmiş, yaz mevsimi ise yaığışlı hale gel­miştir. İlçenin güneybatısındaki Sarıyar Barajı'nın yağmur yüklü bulutları bölgemize ve sonradan da yüksek tepelere kaydırması sonucu yağış miktarı artmış ve iklimde yumuşama olmuştur.

İlçemizin kuzeyinden yıldız, kuzeybatısından esen karayel rüzgarları etkili olup, yağış getirmek­tedir.

TABİİ BİTKİ ÖRTÜSÜ

İlçede ormanlar geniş yer tutar. 32.836 hektarlık alan ormanlıktır. Bunun 15174 hektarlık alanı ve­rimli ormandır. Geri kalanı da bozuk ardıç, meşe, baltalık gibi alanlar oluşturur. Ormanlık alanlar ilçe yüzölçümünün %52.89'nu teşkil eder.

İlçe ormanlarında yüksek kesimlerde iğne yap­raklı sarıçam, karaçam ve köknar, plato ve tepe eteklerinde ardıç, meşe gibi geniş yapraklı ağaç­lara, yerleşim birimleri yakınlarında ise çalılıklara ve bozkırlara rastlanır. Bozkır çeşitlerinden; sığır kuyruğu, geven, kekik, gelincik, çayır üçgülü, ça­kır dikeni, çoban yastığı, yavşan otu, kılıç otu, kara yonca, çavdar otu ve kara ot mevcuttur. Ayrıca ormanlık alanlarda yaban armudu, alıç ve dağ kavağı vardır.

Ekili dikili alanların arasında ormanlıklara, me­ralarda meyveli-meyvesiz ağaçlara rastlanır. Ulu- dere ile Arközü derelerinin kenarlarında söğüt, kavak, böğürtlen, karaçalı türü ağaç, ağaçcık ve çalıları görmek mümkündür.